สิทธิผู้บริโภค

สิทธิผู้บริโภค เป็นเรื่องที่ถูกได้รับรองสิทธิไว้ตั้งแต่ในรัฐธรรมนูญ ซึ่งรัฐธรรมนูญนั้นถือได้ว่า เป็นกฎหมายสูงสุดของประเทศ ฉะนั้น “สิทธิผู้บริโภค” จึงถือได้ว่าเป็นเรื่องสำคัญและจะต้องควรรู้

ปัจจุบัน สิทธิผู้บริโภค ถูกกล่าวไว้ในหมวด 3 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย 2560 ซึ่งเป็นหมวดที่เกี่ยวกับ สิทธิและเสรีภาพของชนชาวไทย โดยสิทธิผู้บริโภค ถูกบัญญัติไว้ในมาตรา 46 ความว่า

มาตรา 46 สิทธิของผู้บริโภคย่อมได้รับความคุ้มครอง

บุคคลย่อมมีสิทธิรวมกันจัดตั้งองค์กรของผู้บริโภคเพื่อคุ้มครองและพิทักษ์สิทธิของผู้บริโภค

องค์กรของผู้บริโภคตามวรรคสองมีสิทธิรวมกันจัดตั้งเป็นองค์กรที่มีความเป็นอิสระเพื่อให้เกิดพลัง ในการคุ้มครองและพิทักษ์สิทธิของผู้บริโภคโดยได้รับการสนับสนุนจากรัฐ ทั้งนี้ หลักเกณฑ์และวิธีการจัดตั้ง อำนาจในการเป็นตัวแทนของผู้บริโภค และการสนับสนุนด้านการเงินจากรัฐ ให้เป็นไปตามที่กฎหมายบัญญัติ

รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 46

นอกจากที่ถูกระบุเอาไว้ในมาตรา 46 แล้ว ในรัฐธรรมนูญหมวด 5 ที่ว่าด้วยเรื่อง หน้าที่ของรัฐ มาตรา 61 ก็ยังได้กำหนดไว้อีกว่า

มาตรา 61 รัฐต้องจัดให้มีมาตรการหรือกลไกที่มีประสิทธิภาพในการคุ้มครองและพิทักษ์สิทธิของผู้บริโภคด้านต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นด้านการรู้ข้อมูลที่เป็นจริง ด้านความปลอดภัย ด้านความเป็นธรรมในการทําสัญญา หรือด้านอื่นใดอันเป็นประโยชน์ต่อผู้บริโภค

รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 61

นอกจากที่ถูกกำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญแล้ว สิทธิผู้บริโภค ยังถูกกำหนดไว้ใน พ.ร.บ.คุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ. 2522 และ ฉบับที่ 4 พ.ศ. 2562 โดยได้บัญญัติสิทธิของผู้บริโภคไว้ ดังนี้

มาตรา 4 ผู้บริโภคมีสิทธิได้รับความคุ้มครองดังต่อไปนี้

(1) สิทธิที่จะได้รับข่าวสารรวมทั้งคำพรรณนาคุณภาพที่ถูกต้องและเพียงพอเกี่ยวกับสินค้าหรือบริการ

(2) สิทธิที่จะมีอิสระในการเลือกหาสินค้าหรือบริการ

(3) สิทธิที่จะได้รับความปลอดภัยจากการใช้สินค้าหรือบริการ

(3 ทวิ)⁴ สิทธิที่จะได้รับความเป็นธรรมในการทำสัญญา

(4) สิทธิที่จะได้รับการพิจารณาและชดเชยความเสียหาย

ทั้งนี้ ตามที่กฎหมายว่าด้วยการนั้น ๆ หรือพระราชบัญญัตินี้บัญญัติไว้

พระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภค พุทธศักราช 2522 มาตรา 4

หน้าที่ของผู้บริโภค

สิทธิของผู้บริโภคทั้ง ๕ ประการ ตามที่กฎหมายได้บัญญัติไว้ จะได้รับผลเต็มที่ต่อเมื่อผู้บริโภคได้ปฎิบัติตามคำแนะนำ ดังต่อไปนี้

หน้าที่ของผู้บริโภคก่อนซื้อ

1. ผู้บริโภคต้องระมัดระวังในการซื้อสินค้าและบริการ ต้องพิจารณาให้ดีก่อนตัดสินใจซื้อสินค้าและบริการ
2. การทำสัญญาใด ๆ ที่มีผลผูกพันทางกฎหมาย ต้องตรวจสอบและพิจารณาเงื่อนไขในสัญญาให้ดีก่อนตัดสินใจทำสัญญา หากไม่แน่ใจหรือไม่มีความรู้เพียงพอ ควรปรึกษาผู้มีความรู้ก่อนตัดสินใจ
3. ข้อตกลงใด ๆ ที่ต้องการให้มีผลบังคับทางกฎหมาย ต้องทำเป็นหนังสือเท่านั้น และหนังสือนั้นต้องมีการลงลายมือชื่อ

หน้าที่ของผู้บริโภคหลังซื้อ

1. ผู้บริโภคมีหน้าที่ เก็บรักษาพยานหลักฐานต่าง ๆ ที่แสดงถึงการเป็นผู้บริโภค และเพื่อใช้แสดงให้เห็นว่า ตนเองเป็นผู้ถูกละเมิดสิทธิของผู้บริโภค เพราะการเรียกร้องสิทธิผู้บริโภค จำเป็นต้องมีหลักฐานแสดงให้เห็นว่า ตนเองคือผู้ได้รับผลกระทบจากการบริโภค
2. ในการทำสัญญาต่าง ๆ ที่มีลักษณะเป็นลายลักษณ์อักษร ผู้บริโภคต้องเก็บเอกสารสัญญา รวมถึงเอกสารอื่น ๆ ไว้ด้วย อาทิ ใบเสร็จรับเงิน
3. หากมีการละเมิดสิทธิ ผู้บริโภคมีหน้าที่ในการดำเนินการเรียกร้องหรือร้องเรียนตามสิทธิของตน

แบบฝึกหัด เรื่อง สิทธิผู้บริโภค

1. สิทธิผู้บริโภค อยู่ในกฎหมายใดบ้าง
2. กฎหมายที่เกี่ยวกับสิทธิผู้บริโภคโดยตรง คือ กฎหมายใด
3. ผู้บริโภคได้รับการคุ้มครองสิทธิอะไรบ้าง

ข้อสอบ เรื่อง สิทธิผู้บริโภค

1. ข้อใดต่อไปนี้กล่าวผิด
   ก. รัฐธรรมนูญมีการรับรองสิทธิของผู้บริโภคเอาไว้
   ข. ประเทศไทยมีกฎหมายคุ้มครองสิทธิผู้บริโภค
   ค. ผู้บริโภคได้รับรองการคุ้มสิทธิจำนวน 10 สิทธิ
   ง. กล่าวผิดทุกข้อ
   
   
2. ข้อใดไม่ใช่สิทธิผู้บริโภคที่ได้รับการคุ้มครอง
   ก. ผู้บริโภคมีอิสระในการเลือกซื้อสินค้าและบริการ
   ข. ผู้บริโภคต้องได้รับความปลอดภัยจากการใช้สินค้าและบริการ
   ค. ผู้บริโภคจะได้รับการชดเชยความเสียหายหากผู้บริโภคถูกละเมิด
   ง. ทุกข้อคือสิทธิผู้บริโภคที่ได้รับการคุ้มครอง
   
   
3. ข้อใดต่อไปนี้ คือ สิ่งที่ผู้บริโภคต้องทำก่อนตัดสินใจซื้อสินค้าและบริการทุกครั้ง
   ก. พิจารณาสัญญาให้ดีก่อนตัดสินใจทำสัญญา
   ข. อ่านรายละเอียดสินค้าและบริการพอประมาณก่อนตัดสินใจ
   ค. ทำสัญญาด้วยวาจา กับสัญญาที่ต้องการให้มีผลบังคับทางกฎหมาย
   ง. ไม่มีข้อใดที่ผู้บริโภคต้องทำก่อนตัดสินใจซื้อสินค้าและบริการ
   

เฉลยข้อสอบ

1) ค. 2) ง. 3) ก.

อ้างอิง

• คณะกรรมการร่างรัฐธรรมนูญ. “รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: cdc.parliament.go.th. [25 มี.ค. 2565].
• สำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค. “พ.ร.บ. คุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ. 2522”.  [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: ocpb.go.th. [7 เม.ย. 2565].