Categories
เศรษฐศาสตร์

ระบบเศรษฐกิจ

ระบบเศรษฐกิจ คือ สถาบันทางเศรษฐกิจ (Economic System) ที่ประกอบหรือรวมเอาหน่วยเศรษฐกิจหลายๆ หน่วย รวมเอาไว้ด้วยกัน โดยจะต้องมีกฎเกณฑ์ ระเบียบแบบแผนหรือแนวปฏิบัติอย่างเดียวกัน

สำหรับการแบ่งระบบเศรษฐกิจในปัจจุบัน จะเป็นการแบ่งโดยคำนึงถึงสภาพความเป็นจริงหรือลักษณะที่เกิดขึ้นจริงที่มีอยู่ในปัจจุบัน ซึ่งทำให้สามารถแบ่งระบบเศรษฐกิจได้เป็น 3 ระบบใหญ่ ๆ ด้วยกัน คือ

1. ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม (Capitalism) หรือระบบเสรีนิยม

อาจเรียกได้อีกอย่างว่า “ระบบเศรษฐกิจที่ไม่มีการวางแผน (Unplanned Economy)” ที่เรียกเช่นนั้นก็เพราะว่า เป็นระบบเศรษฐกิจที่รัฐจะไม่เข้ามายุ่งเกี่ยวใด ๆ หรือไม่เข้ามาวางแผนใด ๆ ในการดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจ หรือปล่อยให้ประชาชนดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจกันเองโดยเสรี

ลักษณะที่เด่นชัดของระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม คือ เอกชนจะเป็นเจ้าของทรัพย์สินและปัจจัยในการผลิต มีเสรีภาพในการดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจ ทั้งในเรื่องของการผลิตสินค้า การจำหน่ายสินค้า การบริโภคสินค้า และอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการผลิตและการบริโภค

การแข่งขันทางเศรษฐกิจ จะเป็นไปอย่างกว้างขวางและเสรี กิจกรรมทางเศรษฐกิจต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น จะขึ้นอยู่กับเรื่องของกลไกราคาหรือกลไกตลาด โดยเฉพาะในเรื่องปัญหาพื้นฐานการผลิต

เป็นระบบเศรษฐกิจที่มีการใช้ทุนเป็นจำนวนมาก มีการใช้เทคโนโลยีที่ก้าวหน้ามาช่วยในการผลิต มีผลกำไรเป็นแรงจูงใจในการผลิต

จุดมุ่งหมายสูงสุดของการประกอบกิจกรรมทางเศรษฐกิจในระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม คือ ผลกำไร หรือผลประโยชน์ให้มากที่สุด และในขณะเดียวกัน ผู้บริโภคในระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม ก็จะทำให้ตนเองได้รับความพึงพอใจมากที่สุดจากการบริโภคสินค้าและบริการ

2. ระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม (Socialism)

เป็นระบบเศรษฐกิจที่มีการวางแผนจากส่วนกลางอย่างเต็มที่ (Planned Economy) มีลักษณะสำคัญ คือ รัฐเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิตและเป็นผู้ควบคุมการดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจทุกขั้นตอน ไม่ว่าจะเป็นการผลิต การกระจาย การแลกเปลี่ยน และที่สำคัญคือ ไม่มีกลไกราคา ราคาสินค้าและบริการถูกกำหนดหรือควบคุมโดยรัฐ

ระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยมนั้น รัฐจะยินยอมให้เอกชนมีเสรีภาพในการผลิตสินค้าและบริการเพียงบางอย่างได้เท่านั้น แต่กระนั้น รัฐก็ยังจะสามารถควบคุมและแทรกแซงได้ทุกเมื่อที่ต้องการ

อาจจะกล่าวได้ว่า ระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยมนั้น มีลักษณะที่ตรงกันข้ามกับระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมโดยสิ้นเชิงก็ว่าได้

3. ระบบเศรษฐกิจแบบผสม (Mixed Economy)

เป็นระบบเศรษฐกิจที่ผสมผสานกันระหว่างระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมและสังคมนิยม โดยการดำเนินธุรกิจส่วนใหญ่จะเป็นของเอกชน

ในระบบเศรษฐกิจแบบผสมนั้น รัฐจะปล่อยให้เอกชนเป็นผู้ดำเนินธุรกิจ แต่รัฐจะมีอำนาจเข้าไปแทรกแซงได้ในกรณีที่มีความจำเป็น โดยเฉพาะในเรื่องของราคา หากกลไกราคาทำให้สินค้าและบริการมีราคาที่สูงเกินไปหรือถูกเกินไป จนเกิดผลกระทบต่อผู้บริโภคและผู้ผลิต รัฐก็อาจจะเข้าไปแทรกแซงราคาเพื่อให้เกิดความเป็นธรรม

ส่วนธุรกิจที่รัฐอาจเป็นผู้ดำเนินธุรกิจเอง ก็จะเป็นธุรกิจที่มีความเกี่ยวข้องกับโครงสร้างพื้นฐานของประเทศที่มีความจำเป็น เนื่องจากเป็นธุรกิจที่ต้องลงทุนสูง และมีผลกระทบต่อประชาชนโดยส่วนใหญ่ อาทิ ระบบขนส่งมวลชน ไฟฟ้า ประปา เป็นต้น

ระบบเศรษฐกิจของประเทศไทย

ปัจจุบันประเทศไทย มีระบบเศรษฐกิจแบบผสม โดยรัฐเป็นผู้วางแผนในการพัฒนาเศรษฐกิจ ซึ่งสะท้อนให้เห็นได้ในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ โดยรัฐจะเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิตและเป็นผู้ดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจ เฉพาะที่เป็นพื้นฐานทางเศรษฐกิจ

สำหรับเอกชนมีเสรีภาพในการผลิตและดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจได้อย่างเสรี มีสิทธิในการเป็นเจ้าของทรัพย์สินและปัจจัยการผลิต กิจกรรมทางเศรษฐกิจเป็นไปตามกลไกราคา

สำหรับการแทรกแซงของรัฐ จะแทรกแซงเมื่อมีความจำเป็นเท่านั้น เช่น การควบคุมราคาของสินค้าที่มีความจำเป็นในกรณีที่เกิดภาวะขาดแคลน เพื่อให้ผู้บริโภคทุกคนสามารถเข้าถึงสินค้าได้ หรือการประกันราคาสินค้าบางชนิด เช่น ข้าวเปลือก ในกรณีที่กลไกราคาทำให้ราคาข้าวเปลือกตกต่ำ เพื่อเป็นการช่วยเหลือเกษตรกร

แบบฝึกหัด เรื่อง ระบบเศรษฐกิจ

  1. ระบบเศรษฐกิจในปัจจุบันมีกี่ระบบ อะไรบ้าง
  2. ลักษณะของระบบเศรษกิจแบบทุนนิยมเป็นอย่างไร
  3. ประเทศไทยใช้ระบบเศรษฐกิจแบบใดในปัจจุบัน

ข้อสอบ เรื่อง ระบบเศรษฐกิจ

  1. ข้อใดไม่ใช่ระบบเศรษฐกิจที่มีอยู่ในโลกปัจจุบัน
    ก. ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม
    ข. ระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม
    ค. ระบบเศรษฐกิจแบบผสม
    ง. เป็นระบบเศรษฐกิจที่มีอยู่ในปัจจุบันทุกข้อ

  2. ข้อใดคือลักษณะของระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม
    ก. เอกชนเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิตและมีเสรีในการผลิต
    ข. รัฐมีเสรีภาพในการผลิตและเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิต
    ค. รัฐมีอิสระในการควบคุมปริมาณการผลิตในแต่ละครั้ง
    ง. เอกชนเป็นผู้ผลิตได้ในบางอย่างที่รัฐอนุญาตเท่านั้น

  3. จากตัวเลือกต่อไปนี้ ข้อใดสอดคล้องกับระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยมมากที่สุด
    ก. รัฐมีอิสระในการผลิตหรือไม่ผลิตอะไรก็ได้
    ข. รัฐเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิตและเป็นผู้ผลิตทุกอย่าง
    ค. รัฐมีอำนาจเข้าไปแทรกแซงราคาได้ในกรณีที่สินค้าขาดแคลน
    ง. ไม่มีข้อใดถูกต้อง

  4. ในระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม เอกชนสามารถผลิตสินค้าอะไรได้บ้าง
    ก. เฉพาะสินค้าฟุ่มเฟือย
    ข. อาหารและเครื่องดื่มเท่านั้น
    ค. ผลิตได้ทุกอย่างที่ไม่ผิดกฎหมาย
    ง. ผลิตได้เฉพาะสินค้าที่มีความจำเป็น

  5. การแทรกแซงของรัฐในระบบเศรษฐกิจแบบผสม คือ การแทรกแซงในเรื่องใด
    ก. ราคา
    ข. ปริมาณ
    ค. ปัจจัยการผลิต
    ง. ผิดทุกข้อ

เฉลยข้อสอบ

1) ง. 2) ก. 3) ข. 4) ค. 5) ก.